Yumuşak damak yarığı, bebek anne karnındayken embriyonik dönemde dördüncü ve yedinci haftalar arasında dudak, yedinci ve on ikinci haftalar arasında ise damak kemik gelişiminin tamamlanmaması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Bu süreçte çeşitli sebepler dolayısıyla gelişmekte olan dokuların birleşmemesi sonucu dudak yarığı veya damak yarığı gibi problemler meydana gelebilir. Eğer damakta birleşme olmamışsa bu duruma damak yarığı adı verilir. Damak yarığı, tek başına veya dudak yarığı ile birleşik olarak aynı çocukta iki yarık şeklinde de meydana gelebilir. Damak yarığı olan çocukların tedavisinde büyük gelişmeler sağlanmış olup, bu gelişmeler sonrasında çocukların sosyal yaşama adapte olmaları daha kolay hale gelmiştir. Ancak yarıkların boyutları ve aşırı olması halinde tedavi açısından farklılık gösterebilir. Genellikle çocuklarda görülen damak yarığı, damağın arka kısmındaki incelikten dolayı damak boyunca bir yarık şeklinde ortaya çıkabilir. Yarık dudak gibi, yarık damak da tek ya da çift taraflı oluşabilir.

Bebeğin düzgün konuşabilmesi için yumuşak damağın uzunluğunun yeterli olması gerekir. Ayrıca yutak ve damak arasında valv dediğimiz kapanma sisteminin doğru sağlanması önemlidir. Bu sağlanamadığı takdirde geniz konuşması dediğimiz bir tip konuşma oluşabilir. Çocukların normal konuşmaya başladığı zamanlar bir yaş civarıdır ve damak yarığı tamiri olan çocukların tedavi edilmesi gerekir. Yarığın onarımı sırasında kompleks oluşmaması için damak yarıklarının tedavisinin plastik cerrahi uzmanı tarafından yapılması önemlidir. Bütün ameliyatlarda olduğu gibi bu ameliyatlarda da riskler meydana gelebilir. Tecrübeli bir anestezi doktoru tarafından çocuk uyuduktan sonra damak açıklığı kapatılarak ameliyat sağlanır. Bu işlem, çocuk 9-18 aylıkken ameliyat edilmesi gerekir. Ameliyatın, bebek konuşmaya başlamadan yapılması, konuşmasının daha iyi olması açısından oldukça önemlidir. Ameliyat sırasında damak boyunca kesi yapılarak her iki yandan yarığın kapatılması şeklinde bir işlem uygulanır. Bu işlem sırasında damak kapatacak yumuşak damak onarılır; düzgün konuşma ve yutma için yeterli uzunlukta damak oluşturması sağlanır.

Yapılan operasyon sonrasında iki gün boyunca çocuğun ağrıları ilaçlarla ortadan kaldırılarak iyileşme süresi takip edilir. Belirli bir süre ağızdan bir şeyler yedirmek ve içirmek zor olacağından damar yolundan destek sıvı tedavisi uygulanır. Ameliyat sırasında oluşturulan dikişlerin çocuk tarafından oynanmaması için çocuğa eldiven giydirilmeli ve kaşımaması için ebeveynlerin yardımcı olmaları önemlidir. İlk haftada bebeğin beslenme şekli oldukça önemlidir. Damakta iyileşme sorunu olmaması için önerilen sıvı yiyeceklerin tüketilmesi ve operasyonu yapan doktorun tavsiyesine uyulması oldukça önemlidir.

Damak yarığı ortadan kalktıktan sonra orta kulağın etkilenmesi sonucunda kulak enfeksiyonlarına yatkınlık oluşabilir. Gerekli görüldüğü zaman kulak burun boğaz doktorlarının özel plastik tüpler ile kulak zarına yerleştirme yapması oldukça önemlidir. Bu müdahale ameliyat sırasında ve daha sonrasında da uygulanabilir. Tedavi olan çocuğun ileri yaşlarda dudak, diş etleri ve damak düzeltici ameliyatlara ihtiyacı olabilir. En önemli nokta yarık dudak ve damak ameliyatının tedavisi sonrasında ailenin çocuğa destek olması; sevgi ve anlayış ile çocuğun problemlerine yardımcı olmaları oldukça önemlidir.

Damak yarığı tedavisi olan bebeğin uzun süre oturur vaziyette ve ayakta beslenmesi çocuğun boğazına mamanın kaçmaması bakımından önemlidir. Çocuğun akciğerine gıda kaçması çocuğun sağlığını ileri derecede bozacak olması sebebiyle olumsuz etkilenir. Beslenme işlemi sırasında oldukça dikkat edilmeli; beslendikten sonra yüzükoyun veya yan yatırılarak kusmuğun akciğere kaçmasını önlemek gerekir. Damak yarığı sonrasında konuşma egzersizleri yapılması bakımından konuşmasına yardımcı olmak için terapiste gerek duyulabilir. Ayrıca ameliyat olan çocukların yalancı meme kullanmaması oldukça önemlidir. Doktorun tavsiyelerine uyulması iyileşme süreci için son derece önemlidir.