Dudak damak yarığı, bebeklerin anne karnında gelişim sürecinde yüzün oluşumu sırasında meydana gelir. Burun ile üst dudağın birleşmesi sürecinde yaşanan sorunlar nedeniyle bu yarıklar oluşur. Dudak damak yarığı, hamileliğin ilk iki ayı içinde yapıların birleşememesi sonucu ortaya çıkar. Ultrasonografi tetkikleri ile dudak damak yarığının fark edilme oranı sadece %25'tir.

Bazı durumlarda sadece dudak yarığı görülürken, bazen yarığın ağız içinde devam etmesiyle damakta da yarık meydana gelebilir. Ayrıca, yalnızca damak yarığı da olabilir. Tıp dilinde bu duruma "kleft" adı verilir.

Dudak damak yarığı doğumsal bir anormalliktir ve her 750 bebekten birinde görülür. Bu durumun tek bir sebebi yoktur. Genetik faktörler, akraba evliliği, gebelikte geçirilen enfeksiyonlar ve vitamin eksikliği gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Ayrıca, gebelik sırasında annenin sigara veya alkol kullanımı da bu anormalliğin oluşmasına neden olabilir.

Genetik yatkınlık da önemli bir faktördür. Anne veya babada dudak damak yarığı varsa, bu durum ilk çocuğa geçebilir. İkinci bir çocukta bu durumun görülme riski %16'dır. Sağlıklı bir anne ve babanın ilk çocuğunda dudak damak yarığı varsa, ikinci çocuğunda bu durumun yaşanma olasılığı %4'tür.

Bebek, damağında bir yarık ile doğmuşsa, ilk olarak beslenmeye dikkat edilmelidir. Doğumdan sonraki 1-2 gün içinde bebekler ilgili kliniklere sevk edilir. Damağında yarık olan bebek, anne memesini veya biberonu düzgün ememeyeceği için özel beslenme plakları hazırlanır. Bebek, 45 derecelik açı yapacak şekilde başı yukarıda beslenmelidir. Bu sayede bebek, aldığı besini yutabilir.

Beslenmede zorluk çeken bebeklerde özel biberon ve biberon başlıkları kullanılır. Bebek, ortalama 5-6 aylık olduğunda dudak damak yarığı ameliyatı geçirebilir. Ameliyatlar sonucunda üst çenenin bir miktar geride veya dar kalması ve dişlerin düzgün çıkmaması normaldir. Dudak ve damağa atılan dikişler nedeniyle üst çenenin olağan büyümesi engellenebilir.

Çocuk gelişimini tamamlayıp erişkin olduğunda, üst çenenin öne alınmasını sağlayan bir ameliyat daha gerekebilir. Bu nedenle, dudak damak yarığı olan bir çocuğun 7-8 yaşına geldiğinde tekrar bir ortodontiste muayene olması faydalıdır. Gerekli görülen durumlarda üst çenenin genişletildiği veya biraz öne alındığı ve dişlerin düzeltildiği tedaviler uygulanabilir. Üst köpek dişleri genellikle yarık olan bölgeye denk geldiği için kemik ilavesi yapılabilir.

Ayrıca, dudak damak yarığı, damaktaki kasların kısa ve yanlış yerde olması nedeniyle konuşurken bazı seslerin doğru çıkmamasına ve konuşmanın anlaşılır olmamasına neden olabilir. Bu durum, ameliyat sonrası çocuğa uygulanan konuşma terapisi ile ortadan kalkabilir.

Dudak damak yarığı olan çocukların sosyal ve psikolojik gelişimleri de takip edilmelidir. Bu çocuklar, estetik ve fonksiyonel zorluklar yaşayabilir ve bu durum onların psikolojisini etkileyebilir.

Ameliyat sonrası dönemde, çocukların ağız ve diş sağlığına dikkat edilmelidir. Düzenli diş hekimi kontrolleri önemlidir.

Dudak damak yarığı ameliyatları, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Plastik cerrahlar, pediatristler, ortodontistler ve konuşma terapistleri gibi çeşitli uzmanlar tedavi sürecine dahil olmalıdır.